– Det er rart kor tilfeldig livet er. Eg var veldig motivert for militæret, der eg såg føre meg å jobba i saniteten. Men då eg var på sesjon hausten 2022 hadde eg ei inngrodd tå-negl – og eg blei dermed erklært tenesteudyktig! Hadde det ikkje vore for at militærplanen min rauk, hadde eg nok aldri sagt ja til å vera førstekandidat på Arbeidarpartiet si valliste, seier Håvard Handeland.

Onsdag denne veka blei 19 år gamle Håvard Handeland formelt valt til ny ordførar i Sauda. Intervjuet blei gjort torsdag i sist veke, seks dagar før han starta i det nye vervet sitt og 17 dagar etter valkvelden måndag 11. september.

Håvard Handeland blei fødd på Haugesund sjukehus 25. august 2004. Han har vakse opp på Fløgstad, saman med mor, far, ein eldre bror og ein yngre bror. Her bur han framleis på rommet sitt i kjellaren, sjølv om han nå er blitt ordførar i Sauda og skal motta ei millionløn.

– Eg er faktisk på jakt etter ei leilegheit. Det er nok på tide å ta fatt på vaksenlivet på alle vis nå, seier han.

Håvard Handeland gjekk på Fløgstad skule i sju år, og Ryfylke sin journalist hugsar unge Handeland som ei ivrig «linselus» når lokalavisa ved ulike anledningar kom på besøk. Som barneskuleelev var han alltid rask til å melda seg frivillig til både intervju og til å bli fotografert. Han innrømmer at han alltid har likt å vera med der det skjer. Som barn var han slu når det gjaldt å skaffa seg posisjonar.

– Like etter skulestart kvar haust var det alltid val av klassen sin elevrådsrepresentant. Eg hadde bursdag i august, og eg sa at dei som stemte på meg skulle få komma i bursdagsselskapet mitt. Det funka alltid, ler han, litt flau over den sleipe stemmesankingstaktikken sin.

I åttande klasse på ungdomsskulen blei han valt som nestleiar i elevrådet. Utpå hausten same skuleår hamna han i ungdomsrådet. Her gjekk han høgt ut i jakta på leiarrolla.

– Det stod mellom meg og Tollef Grindheim, som var fleire år eldre enn meg. Eg hadde veldig lyst på leiarvervet og trudde oppriktig at alle ville stemma på meg. Men det gjorde dei ikkje. Det var litt skuffande. Men det blei Tollef og det var i grunnen heilt greitt, seier han i dag.

Våren 2020, like etter at koronaen braut ut i Norge, blei då 15 år gamle Håvard Handeland, som nestleiar i ungdomsrådet, intervjua av Ryfylke i spalta «10 kjappe». Eitt av spørsmåla var «Korleis hadde du vore som ordførar?». 15 år gamle Håvard Handeland svarte: «Eg? Eg trur eg hadde vore god, faktisk! Fordi eg er bestemt og ikkje redd for å seia meininga mi og ta kontroll. Eg liker politikk, det er derfor eg er med i ungdomsrådet.»

I dag smiler han litt brydd over det sjølvsikre og eplekjekke svaret han gav for tre år og fem månader sidan.

Arbeidet i ungdomsrådet gjorde at Håvard Handeland bare blei meir og meir svolten på politikk.

– Solfrid Handeland (tidlegare politisk sekretær i Sauda kommune, red. merkn.) har mykje av æra for at eg er ordførar nå. Ho gav oss ungdomspolitikarar viktige klapp på skuldra eller gav oss lærdom og konstruktiv kritikk, når det måtte til. Ho var kjempegod på å motivera oss, rosar han.

Unge Handeland likte politikk, men fann raskt ut at ungdomsrådet var partipolitisk nøytralt, og eit råd som «bare» var ein høyringsinstans for dei andre politiske organa i kommunen. Han begynte å undersøka kor han stod i det politiske landskapet.

– Eg såg fleire parti sine landsmøte «live» på nettet. Eg begynte for alvor å reflektera over kva verdiar eg set høgt i eit samfunn. Då var det Ap sin ideologi som fanga meg, seier han.

Vinteren 2021 var han med på å stifta Ryfylke AUF, og han sat i salen på Folkets Hus og såg Arbeidarpartiet sitt landsmøte via Teams, saman med lokale Ap-politikarar.

Ønsket om å vera med «der det skjer», det å kunna få vera med på å påverka og bestemma, har alltid vore ei stor drivkraft for Håvard Handeland. Han hugsar kor fascinert han blei då han som heilt ung ungdomspolitikar møtte dåverande saudaordførar Asbjørn Birkeland (Sp).

– Eg levde lenge på eit møte med Asbjørn. Eg blei så fascinert over korleis politikken i eit lokalsamfunn fungerte. At det sit 19 representantar i kommunestyret som bestemmer ganske mykje av det som skal skje i Sauda. Engasjementet mitt handlar om jaget etter å få vera med på å påverka og bestemma, seier han.

Etter ein Hellas-tur sommaren 2022 blei Håvard Handeland akutt sjuk. Det viste seg at han hadde fått salmonella-infeksjon.

– Eg var så sjuk, elendig og full av smerter at eg ikkje visst kor eg skulle gjera av meg. Ein lege og to ambulansepersonell kom opp til meg på badet heime. Legen gav meg smertelindring – og smertene forsvann på tre sekund. Det var då eg bestemte meg: Eg vil bli lege, fortel Håvard Handeland.

Det var derfor han såg føre seg å nytta militærtenesta til å skulera seg innan sanitetsfeltet, noko han han tenkte ville vera nyttig under ei framtidig legeutdanning. Nå er legeutdanninga sett på vent i fleire år, men Handeland tar for tida faget «Kjemi 2» på deltid, fag han treng for å studera medisin. Det planlegg han å fortsetta med, sjølv i ei travel rolle som ordførar.

Samtidig som militærtenesta rauk på grunn av ei inngrodd tå-negl hausten 2022, starta Sauda Arbeidarparti jobben med å laga ei valliste til kommunevalet 2023. Håvard Handeland, som då hadde eitt år igjen ved Sauda vidaregåande skule, blei velvillig med i partiet sin nominasjonskomité. Det blei ein knalltøff rekrutteringsprosess.

– Heilt ærleg: Det var eit mareritt. Me ringte og ringte. Alle sa nei. Det blei ikkje akkurat betre av at Høgre sa at alle dei ringte til sa ja. Det var ein veldig krevande jobb, fortel han, som spesielt rosar komiteens Ida Djuv for hennar optimisme og stå-på-vilje i nominasjonsprosessen.

Sauda Arbeidarparti var hausten 2022 og vinteren 2023 i ei djup og alvorleg krise. Partiet hadde mista stemmer både ved kommunevalet i 2015 og i 2019 og nå var det uvisst om dei i det heile tatt ville klara å stilla liste ved valet i 2023.

Men så, i februar i år arrangerte partiet eit motivasjonsmøte i Folkets Hus. Fleire interesserte dukka opp, og fleire ønska å bidra med engasjementet sitt. Ryfylke, som var til stades, spurte Håvard Handeland om han var ein av listekandidatane. Han var då klar på at det var han ikkje. Men, sjølv om det begynte å sjå lysare ut for ei Ap-valliste, var det framleis ingen som hadde lyst til å vera partiet sin førstekandidat. Ein søndag i mars spurte ein av dei andre i nominasjonskomiteen om Håvard Handeland kunne stå øvst på lista. Han sa ja – og hamna eit par dagar seinare på sjukehus med blindtarmbetennelse, same dag som partiet lanserte han som sin ordførarkandidat.

– Då eg sa ja, tenkte eg at eg var førstekandidat – ikkje ordførarkandidat. På den tida var det, etter mitt syn, temmeleg usannsynleg at vårt parti skulle enda opp med ordføraren, innrømmer han.

Ap si valliste, med ein då 18 år gammal gut på topp, fekk mange til å sperra opp augo. Enkelte meinte det var galskap, andre meinte at det var eit sjakktrekk.

– Det var fleire som kommenterte at det var flott at eg var ordførarkandidaten til Ap, men dei la alltid til «men du blir nok ikkje ordførar, du!».

Lista, som talde tolv namn, hadde også fleire heilt nye namn i saudapolitikken. Også dette blei av mange sett på som spenstig. Handeland og Ap begynte så smått å bli optimistiske.

– Eg tenkte «kanskje kan me unngå å tapa fleire stemmer i år. Kanskje me til og med kan auka oppsluttinga». Men det var først etter at me fekk sjå resultatet av meiningsmålinga til Ryfylke at eg innsåg at eg faktisk kunne enda opp som ordførar, fortel Handeland.

Meiningsmålinga blei offentleggjort fredag 1. september, ti dagar før valet.

Det var då han og partiet begynte å tenka strategi. Håvard Handeland fortel at han tippa at Ap, H og Sp ville få fem kandidatar kvar og at Ap ville sitta med nøkkelen. Han fekk rett.

Han og Ap kunne velga kven dei ville ha med på lag; H eller Sp. Nå, med valkvelden litt på avstand, innrømmer han at det var krevande å sitta med denne nøkkelrolla, i forhandlingar med to parti, som begge ønska Ap sitt samarbeid, og to parti med svært erfarne og profilerte forhandlarar. Samtidig var det delte meiningar internt i Ap om kven det var klokast å samarbeida med. Og midt oppe i dette stod Håvard Handeland, som nyleg hadde runda 19 år. Dei blei mange søvnlause netter den første tida etter valet.

– Både før valet og etter valet fokuserte me på kven me er mest einige med. Me ønska ei politisk plattform som me og eit anna parti kunne einast om. Me blei einige med Høgre, Senterpartiet ville ikkje gå med på den politiske plattforma me ønska, seier Handeland.

Senterpartiet skal ha invitert både Ap og Høgre til eit valteknisk samarbeid, der begge dei to partia blei tilbode varaordførarposten. Men det enda altså med at Ap og Høgre inngjekk samarbeid.

Handeland minner om at det er forskjell på nasjonal politikk og lokal politikk.

– Me skal ikkje samarbeida med Erna Solberg og Sindre Finnes. Me skal samarbeida med Paul, Aud Hege og Dagfinn og dei andre i Høgre. Det er alle folk som vil Sauda vel, seier han.

Seks dagar før han formelt skulle velgast til ordførar var Håvard Handeland spent. Han har brukt mykje tid på å førebu seg på rolla, og har lese KS-dokumentet «Møtet er satt», for å læra seg møteleiing.

– Og viss det er ein laurdagskveld der det ikkje skjer så mykje, så ser eg gjerne eit tidlegare budsjettmøte i kommunestyret i opptak, smiler han.

– Du er litt nerd?

– Ja. Men er me ikkje alle litt nerd på enkelte ting? Eg liker å vera nerd. Det er mykje betre enn å vera ein generalist!

Håvard Handeland var russ i mai i år. På russelua hans stod det «Tunnelsyn», ei harselering med hans evne til å bli fullstendig oppslukt av noko.

– Eg har alltid vore slik. Då eg begynte med fotball som tiåring var fotball alt eg gjorde og tenkte på. Det same skjedde då eg heldt på med piano og gitar. Eg blir veldig oppslukt av ting som engasjerer meg. Men eg har ikkje tunnelsyn når det gjeld politikk, altså, presiserer han.

Håvard Handeland er Saudas ordførar dei neste fire åra. Enkelte har spekulert i om han bare blir eitt år, før han drar vidare ut i verda for å utdanna seg.

– Nei, nei, nei. Eg blir i fire år! Utdanninga kan venta. Denne sjansen må eg gripa, og forhåpentlegvis blir eg endå meir vaksen og klokare når eg tar fatt på studiane seinare, seier han.

– Kva gleder du deg mest til i di nye rolle?

– Eg gleder meg til å læra mykje nytt, til å få bruka fire år på å praktisera politikk, administrasjon og leiing. Eg gler meg til å komma i gang, til å reisa ut og representera Sauda og til å vera «innanriksminister» her i Sauda. Eg har lyst til å starta med «Håvards time» – ein arena der alle som vil kan møta meg og snakka om ting som opptar dei. Eg trur det er viktig at avstanden mellom dei styrande og «vanlege folk» ikkje er for stor, seier han.

– Kva gruer du deg til?

– Som eg sa på Lindmo: Eg føler at eg har ein stor bevisbyrde. Eg må prestera som ordførar og kommunestyrepolitikar, og eg må bevisa meir sidan eg bare er 19 år.

Som ordførar får Håvard Handeland ei millionløn, same løn som ein stortingspolitikar i Norge. Tidlegare har han kun erfaring med sommarjobb. Han har jobba to tidlegare somrar i teknisk eining i kommunen. I sommar jobba han åtte veker i Torsvegen, bufellesskapet for barn og unge med psykiske utfordringar.

– Eg søkte om jobb i helsevesenet, fortrinnsvis Åbøtunet. Men så blei eg spurt om eg kunne jobba i Torsvegen heller. Det har vore heilt ufatteleg kjekt og veldig givande, fortel han, som etter sommaren har vore tilkallingsvikar.

Då intervjuet blei gjort, torsdag i sist veke, håpa han at han kunne få eit par skift i Torsvegen dei neste dagane, før han onsdag skulle tre inn i ordførarrolla.

– Det er så kjekt å jobba i Torsvegen at eg kunne tenkt meg å fortsetta som tilkallingsvikar. Men i samråd med kommunedirektør Vegard Thise ser eg at eg ikkje kan blanda roller slik, seier han.

Som politikar er det lett å «trø feil», for seia det forsiktig, der fleire rutinerte norske politikar har blitt tatt i alt frå solbrilletjuveri til reiserekningslureri og spekulasjonar i aksjehandlar. Håvard Handeland fortel at han er bevisst på kor viktig det er å opptre rett, open og ryddig.

– Seint om kvelden tysdag 12. september, då me var i ferd med å signera avtalen med Høgre, fekk eg ei tekstmelding. Vedkommande som sendte meldinga skreiv at oddsen på at eg blei ordførar i Sauda var 4-5. Han sa at han hadde sett nokre hundrelappar på meg og at han håpa at eg blei ordførar nå. Eg sat der, og visste at eg ville bli ordførar, men eg tenkte «Nei, eg kan ikkje svara på denne meldinga. Eg kan ikkje drita meg ut alt før eg blir ordførar», fortel han.

At Håvard Handeland, Saudas nye ordførar, bare er 19 år, har «alle» fått med seg. Han er nå Norges yngste ordførar og har snakka om dette i NRK-programmet Lindmo. Han innrømmer at han er litt lei av å måtta forsvara alderen sin. Men ikkje alle bryr seg om kor mange år han har på baken.

– Kommunedirektør Vegard Thise har vore veldig grei. Han tar meg for den eg er, og fokuserer ikkje på alderen min. Eg møtte statsminister Jonas Støre før valet, og han var heller ikkje opptatt av alderen min. Han spurte «Kva skjer i Sauda? Kvifor stiller du til val?». Eg liker når folk ikkje er opptatt av alderen min, og heller tar meg for den eg er; ein politikar som har lyst til å gjera ein god jobb for Sauda, seier han.

Etter «elddåpen» onsdag denne veka er det fullt kjør for Saudas nye ordførar. Han gleder seg til ein spennande haust, med arbeidet med å sy saman eit kommunebudsjett for neste år.

– Me veit at kommunen må spara. Det blir også spennande med kommunale avgifter, evalueringa av oppvekstsektoren, som me og Høgre er einige om å gjennomføra, og med kva som skjer med legevakt-ordninga, seier han.

Alt om to veker skal han leia sitt aller første ordinære kommunestyremøte.

Sjølv om Håvard ikkje liker å snakka om alderen sin, dristar Ryfylke seg til å spør om korleis foreldra hans taklar at sonen deira nå er ordførar i Sauda.

– Far min var på jobb i Nordsjøen då det blei klart at eg skulle bli ordførar. Det kom ein kar inn til han på kontoret og sa «Ein Håvard Handeland skal bli ordførar i Sauda. Kjenner du han, sidan du er frå Sauda?». Han måtte jo svara at «joda, det er sonen min». Lindmo-programmet blei vist i kinosalen på plattforma. Mor mi, som er jordmor, sat på kontoret sitt og snakka fredeleg og roleg med ei kvinne då ho blei oppringt av ein journalist. «Eg kan ikkje snakka nå, eg er midt i ein fødsel» sa ho og la på. Så, ja, dei er nok litt stressa, men dei blir nok vane med det, smiler Håvard Handeland, nyvalt ordførar i Sauda.

Ønsker du å lese heile haustavisa til Ryfylke gratis? Her finn du avisa!

Ønsker du å bli abonnent? Her kan du abonnere på avisa Ryfylke.